کوهنوردی در تاجیکستان؛ تجربه ای متفاوت و مجذوب کننده - گردشگرها

جان هندرسون پس از چندین دهه فعالیت به عنوان گزارشگر در دنور، بازنشسته شد و به رم نقل مکان کرد. او تجربیات خود از سفر به تاجیکستان و کوهنوردی در این کشور را با ما به اشتراک گذاشته است که در ادامه از زبان خود او می خوانیم.

پایین کوه ایستادم و در کوششی بی فایده سعی کردم، بالای کوه را ببینم. وقتی از کوهی بالا می روم و نمی توانم قله آن را ببینم، می فهمم که این می تواند یکی از مسیرهای وحشتناک کوهنوردی باشد. اما مشکل دیگری نیز داشتم و هیچ مسیری را نمی دیدم. ما مشغول کوهنوردی در زاویه عمودی حدود 75 درصد در تاجیکستان بودیم، در یک طرف، سنگ رس و در طرف دیگر، بوته زار قرار داشت. تا به امروز چه کسی از این کوه بالا رفته است، یک دسته بز؟ باهودور رحمتیلوف، راهنمای تاجیک 19ساله به ما گفت:

وقت داریم، عجله نکنید.

او به راحتی از روی خرده سنگ ها می پرید و در برابر توقف های مکرر من، صبوری می کرد. من در سراسر جهان، از کوه های آند تا هیمالیا و کلیمانجارو کوهنوردی نموده ام. وقتی به مسیر کوهنوردی غیرممکن اینجا نگاه می کنم، می بینم مکان های انگشت شماری بوده اند که با این زیبایی بکر و دست نخورده و درعینِ حال وحشتناک برابری نمایند.

تاجیکستان، فقیرترین کشور اتحاد جماهیر شوروی

تاجیکستان، فقیرترین جمهوری در اتحاد جماهیر شوروی، همچنان فقیر به جای مانده است؛ هرچند کمبودهای فراوری ناخالص داخلی را می توان به لطف محصولات ملی طبیعی نادیده گرفت.

90 درصد این کشور از زمین های مرتفع تشکیل شده است، به طوری که منطقه ها کوهستانی که از غربی ترین منطقه کشور به ازبکستان کشیده شده، در جنوب شرق به کوه های پامیر ختم می گردد، همان جایی که مارکو پولو در گذشته راهی جاده ابریشم شد.

تاجیکستان یکی از کشورهای اتحاد جماهیر شوروی است و اغلب با کشورهای اسلامی که در بخش زیادی از کوهستان های آسیا قرار دارند، اشتباه گرفته می گردد. تاجیکستان پس از 67 سال حکومت شوروی، در سال 1991 به استقلال رسید، اما با انتخاب حزب قدیمی کمونیست، شعله های جنگ داخلی در این کشور زبانه کشید و منجر به پاک سازی قومی و کشته شدن 60 هزار نفر شد. تاجیکستان این مصائب را پشت سر گذاشت و با وجودِ طبیعت بکر و زیبایش، همچنان راهی طولانی تا تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری پیش رو دارد.

شهر دوشنبه، مرکز مدرن تاجیکستان، با جمعیت 680 هزار نفر، در مقایسه با سایر کشورهای سابق پرده آهنین، زیباترین مجموعه از بناها و معماری ها را در خود جای داده است. در پارک رومانتیک رودکی که مملو از گل های رز و فواره های زیبا است، مجسمه هایی از اسماعیل سامانی نصب شده است، قهرمانی که دودمان سامانیان را تاسیس و در قرن دهم در این منطقه حکومت کرد. رودکی نیز از نویسندگان شهیر قرن نهم است.

بیشترین بخش تاجیکستان، کوهستان است. من در وسط کوهستان فان بودم، رشته کوهی از قله های ناهموار که با درختان سرو احاطه شده است و هر یک از این کوه های مملو از برف ظاهراً دریاچه زمردی خاص خود را دارند. رسیدن به این کوه به مقدار کوهنوردی از آن سخت است.

من یک تاکسی مشترک گرفتم که از دوشنبه تا شهر باستانی پنجکنت در جاده ابریشم، پنج ساعت طول کشید، این شهر با بازار مرکزی و زنان روسری به سر خود، آفریقای شمالی را در فکر تداعی می نماید. صبح روز بعد در مسیر افتضاحی برای 2.5 ساعت رانندگی کردیم و از روی زمین های سنگلاخی، چاله های مملو از گل و شیب های دامنه کوه که از روستای آرتوچ عبور می کرد، گذشتیم. واقعا کوهنوردی در تاجیکستان، اراده ای فولادین می خواهد.

کمپ کوهنوردی آرتوچ

در کمپ کوهنوردی و گردشگری آرتوچ مستقر شدم، جایی که در سال 1971 برای کوهنوردان کشورهای پرده آهنین بنا شده بود. این کمپ و امکانات آن نسبت به آن موقع، تغییر چندانی ننموده است. کمپ کوهنوردی آرتوچ شامل یک سالن اصلی از اتاق های مشترک است که روی سالن بزرگ غذاخوری واقع شده است و تعدادی کلبه مجهز به سیستم گرمایشی و دوش مدرن نیز در آن به چشم می خورد. کلبه من یک اتاق مفروش برای نیایش مسلمانان نیز داشت.

می توان گفت که تاجیکستان از آن دسته مقاصد گردشگری است که معمولا در مسیر گردشگران قرار نمی گیرد؛ در واقع به حدی خارج از مسیر گردشگران است که هیج مسیر و جاده ای در آن به چشم نمی خورد. وقتی به باهودور نگاه کردم که در فاصله 10 متری بالاتر از من ایستاده و منتظر رسیدن من بود، این معضل را به خوبی حس می کردم. باهودور، دانشجوی سرزنده، سرحال و بذله گویی بود که پدرش در پنجکنت، آکادمی تعلیم رانندگی دارد. باهودور در تور شهر، با افتخار محوطه آموزشی پدرش را به من نشان داد که مجهز به علائم توقف و خطوط روشن بود. این یکی از زیباترین جاده هایی بود که در تاجیکستان دیده بودم.

در هر صورت، به کوه Mt. Chuarek در ارتفاع 3300 متری رسیدیم که یکی از کوه های کوچک تر رشته کوه فان است. من همین طور بالا می رفتم و سُر می خوردم؛ دو قدم بالا می رفتم و یک قدم برمی گشتم. به باهودور گفتم که نمی گردد، من نمی توانم از این کوه بالا بروم. او در جواب گفت که بهتر است از این مسیر برویم. او به منطقه سرسبزی در سمت چپ اشاره نمود که بوته ها و علف ها در امتداد آن روییده بودند. هیچ مسیر یا حتی علامتی که مسیر را نشان دهد، ندیدم. شاخه ها را می گرفتم و به آرامی از کوه بالا می رفتم و در چند نقطه انگشت شمار زمین مسطح نیز تکیه گاهی یافتم. شیب کوه به مقدار صعود پایانی به کلیمانجارو بود، با این حال هربار که به پشت سرم نگاه می کردم، انگیزه می گرفتم. از دو دریاچه زمردی زیبا عبور کردیم که انگار قطرات ذوب شده برف بالای کوه به آن ها سرازیر شده بود. ما همچنان به مسیر خود ادامه دادیم تا اینکه به بالای کوه رسیدیم. در مقابلم کوه های متعددی با قله های مملو از برف وجود داشت و دو دریاچه نیز پایین تر از ما بود که زیر نور خورشید می درخشید. به طرف دیگر کوه نگاه کردم و یک سری سازه های کوچک در دره دیدم. از باهودور پرسیدم که آن ها چیست و او با لبخند گفت که کمپ ما است.

من برای چهار روز پی درپی اطراف روستای آرتوچ کوهنوردی کردم و با توجه به تعداد کوه ها و دریاچه های نزدیک به این روستا، می توانستم برای یک هفته دیگر همچنان کوهنوردی کنم.

یکی از معروف ترین نقاط کوه های فان، هفت کل (Haft-Kol) نام دارد که در زبان تاجیکی، به معنای هفت دریاچه است و شامل هفت دریاچه دیدنی می گردد که در حدود 24 کیلومتری غرب آرتوچ قرار داشته و اقامتگاه های مقرون به صرفهی دارد. هر یک از کوهنوردی هایم زیبا و در نوع خود، متفاوت بودند.

ما در روز اول، با وجودِ مه ملایم از کمپ راه افتادیم تا به سه دریاچه پایین تر از Chuarek برسیم که هریک بالاتر از دیگری قرار داشت. هر سه دریاچه آبی شفاف و سبزرنگ داشتند. علاوه بر این، یخچال کوچک و باریکی از بین دو کوه، به سمت پایین رفته بود. باهودور به چشمه ای زیرزمینی اشاره نمود که آب در کناره آن می جوشید. دستم را در این چشمه کردم، مثل یخ، سرد بود؛ باهودور گفت که یک بار در این چشمه سرد شنا نموده است. سه ساعت گذشت و ما هیچ کس را در طول راه ندیدیدم. هیچ صدایی هم جز آواز پرنده ها به گوش نمی رسید. هیچ خبری از باران و سرما نبود. روز بعد از خواب بیدار و با هوایی مه آلود و بارانی روبرو شدیم. نه تنها پایین کوه معلوم نبود، بلکه قله را نیز نمی توانستیم ببینیم. زمان خوبی برای گشت وگذار در روستای آرتوچ بود. با این حال، حساب مسافت را ننموده بودیم؛ از کمپ ما تا دامنه کوه، 10 کیلومتر فاصله داشت، به عبارتی مجبور بودیم وسط باران و گل، از یک رودخانه دردسرساز عبور می کردیم و به کمپ که بالاتر از دامنه بود، برمی گشتیم. با وجودِ 5.5 ساعت کوشش و تکاپو، توانستیم با بخشی از زندگی روستایی مردم تاجیک آشنا شویم که در هیچ سایتی نمی توانید آن را پیدا کنید. بچه هایی که الاغ سوای می کردند، در پی ما آمدند. از کنار زنانی عبور کردیم که لباس سنتی مشکی پوشیده بودند.

آرتوچ حدود 2500 نفر جمعیت دارد و بیش از یک کیلومتر در امتداد جاده خدمات نفت خام کشیده شده است. خانه های چوبی و سیمانی این روستا روی جاده خاکی و باریکی در بالای رودخانه ساخته شده است. در کمال تعجب، مردم لباس های رنگ روشن و تزیین شده پوشیده بودند، انگار که می خواستند در یک پایکوبی سنتی شرکت نمایند؛ هرچند باهودور گفت که امروز یک دختربچه مرده است و آن ها آماده مراسم ختم شده اند.

ما روز آخر را برای یک کوهنوردی مجذوب کننده دیگر در منطقه نگه داشتیم. کولیکالن (Kulikalon) در زبان تاجیکی به معنای دریاچه بزرگ است و بزرگ تر از دو دریاچه دیگر اینجا است که با رودخانه های آبشاری به یکدیگر متصل می شوند و واقعا بزرگ است. حدود 2.5 ساعت از تپه های متعدد بالا رفتیم تا بالاخره به چمنزار مسطحی رسیدیم و دریاچه بزرگ را دیدیم. صعود به این ارتفاع و تماشای منظره آن در هوای آفتابی 21 درجه، جان تازه ای به پاهای خسته ام بخشید. دریاچه ای شفاف و سبزرنگ که برای چند صد متر در مقابل و فراتر از آن تا لبه کوه های بزرگ و پوشیده از برف امتداد یافته و پس زمینه زمستانی و سفید زیبایی را به وجود آورده بود. روی سنگی در لبه دریاچه ایستادم، دست هایم را باز کردم و گفتم بله، زندگی همین چیزها است. سفرکردن و مشاهده جاهایی فراتر از شهرهای بزرگ، همین است. باهودور که ناامید شده بود، گفت که این دریاچه در فصل تابستان به مراتب زیباتر است و متأسفانه برف ها هنوز آب نشده اند. من پاسخ دادم که عزیز من، نیازی به عذرخواهی نیست. تاجیکستان نسلی از ظلم، هرج ومرج و خونریزی را به خود دیده است و با اینکه فقیرترین کشور در اتحاد جماهیر شوروی به شمار میرود، اما از بسیاری جهات، بسیار غنی است.

برای سفر به این کشور زیبا و بازدید از طبیعت بی نظیرش می توانید برترین و مقرون به صرفه ترین بلیط هواپیما به مقصد تاجیکستان را در خبرنگاران جست و جو نموده و تهیه کنید، چراکه جست وجوی آسان و تنوع قیمت بلیط ها از ده ها فروشنده معتبر، به شما این امکان را می دهد تا مقرون به صرفه ترین بلیط به مقصد مورنظرتان را پیدا کنید.